Yapay Mesane Nedir?

Mesane (idrar kesesi) kanserinin bazı türlerinde hastalığın yegâne tedavisi mesanenin çıkarılması ile sağlanabilir. Mesane çıkarılırken ekleri ile yani erkeklerde; prostat ve meni keseleri ile bir bütün halinde çıkarılır, kadınlarda ise uterus (rahim) yumurtalıklar ve vajinanın bir bölümü ile birlikte çıkarılır. Bu sitenin başka bölümlerinde bahsedildiği gibi bu esnada doğru yerden ve yeterli sayıda lenf çıkartmak hastaya ciddi fayda sağlamaktadır. (Bkz. Lenf Dokusu Çıkarmak ve Sayısı neden önemli?)

Şekil 1. Erkeklerde mesanenin çıkarılması
Şekil 2. Kadınlarda mesanenin çıkarılması

Sitenin mesane kanseri bölümünde de belirtildiği gibi mesane kanseri eğer derine yani mesane kas tabakasına sirayet ederse ya da kas tabakasına çok yaklaşmış çok sayıda ve büyük tümörlerin varlığında ya da TUR Tm ameliyatı ve BCG tedavisine cevap vermeyen hastalarda buradan uzak organlara yayılım (metastaz) olma ihtimali çok yüksektir. Hasta hayatı için bu son derece olumsuz durumda tedavi amacıyla ürolojide “Radikal Sistektomi” diye isimlendirilen AMELİYATI YAPMAK TEK ÇAREDİR.

Prof. Dr. Tahir Karadeniz, Yapay Mesane Ameliyatı tedavi yöntemi hakkında aşağıdaki video animasyon ile açıklamalarda bulunuyor.

Mesane Çıkarıldıktan Sonra Hastalar Nasıl İdrar Yapacak?

Mesane (İdrar Kesesi) bir depolama organıdır yani idrarı depolar, Mesane Çıkarılınca idrar nereye depolanacak, nereye akacak?

Ürolojide bu amaçla birçok yöntem bulunmuştur ancak bunların içinde en sık kullanılan yöntem “İLEAL KONDUİT” dediğimiz iki idrar borucuğunu (üreterler) 12-15 cm lik bir ince bağırsak parçasının bir ucuna bağlamak, bağırsak parçasının diğer ucunu da karın cildine bağlamaktır. Burada barsak kullanılmasının nedeni iki idrar yolu tek başına cilde yetişemez bu nedenle cilde yetişmesi için, 12-15 cm barsak parçası konur üreterlerden (idrar borucukları) bu barsağa gelen idrar karın duvarına yapışan torbaya dolar ve torba doldukça hastalar torbayı altındaki musluktan boşaltırlar. Bu yöntem klasik yöntemdir, torbanın 3-4 günde bir değiştirilmesi gerekir.

Şekil 3. Erkeklerde İleal Konduit Ameliyatı
Şekil 4. Kadınlarda İleal Konduit Ameliyatı

Bu yöntemin karın duvarına yapışan torba dışında bazı istenmeyen sonuçları olmaktadır:

  • Bunların en başında %40 hastada özellikle kadınlarda torba takılan yerde fıtık oluşmasıdır.

Bu eski yönteme önemli bir alternatif, gelişmiş ülkelerde son 20 yıldır uygulanan, bizim de son 20 yıldır başarı ile uyguladığımız ürolojide “ORTOTOPİK MESANE” diye adlandırılan YAPAY MESANE=BAĞIRSAKTAN MESANE yöntemidir. Bu aslında yapay değildir, hastalarımız bu ismi beğendiği için takılı kalmış bir ifadedir. Yapılan iş eğer onkolojik (kanserin uç noktalara ilerlemediği durumlar hariç) şartlar müsaitse ki bu ancak ameliyat sırasında patoloji biriminin frozen yöntemi ile prostatın dış idrar kanalı (uretra) ile birleştiği noktanın incelenmesidir. Burada tümör devam etmesi durumunda (bunun ihtimali %5-8 dir) dış idrar yolu uretranın da çıkarılması gerekeceği için ileal konduitten başka yol yoktur.

Şekil 5. Erkeklerde mesane kanseri ile dış idrar yolunda kanser varlığında mesane ve ekleri ile dış idrar yolu da çıkarılır.
Şekil 6. Kadınlarda mesane kanseri ile dış idrar yolunda kanser varlığında mesane ve ekleri ile dış idrar yolu da çıkarılır.

Eğer frozen incelemesi sonucu bu uç noktada tümör devam etmiyorsa (% 92-95 böyledir) ortotopik mesane (yapay mesane) yapılabilir. Bu ameliyat tekniğinde ince ya da kalın bağırsaklardan ya da ikisini birden kullanarak yeni mesane yapılır. Bu ameliyatta 50 cm bağırsak ayrılıp şekli ve fonksiyonlarının mesane (idrar kesesi) ye benzemesi, o görevleri yerine getirebilmesi amacıyla bir “küre” şekline getirilir. Böylece kapasitesi yani iç hacmi idrarı depolayabilmek amacıyla genişletilmiş olur. Küre şekline getirilmiş bağırsaktan mesanenin bir ucuna iki üreter (idrar borusu) bağlanır (anastomoz yapılır), yeni küre şekline getirilmiş bağırsaktan mesanenin diğer ucu ise dış idrar yoluna anastomoz yapılır (bağlanır).

Bu ameliyattan sonra hastanın gündüz idrar kaçırmaması mesanenin çıkarılma ameliyatı sırasında idrar tutma kapağı (sfinkter) nın hasar görmemesine bağlıdır, cerrah bu konuda çok tecrübeli ise böyle bir olumsuzluk olmaz.

Şekil 7. Erkeklerde Ortotopik Yeni Mesane Ameliyatı
Şekil 8. Kadınlarda Ortotopik Yeni Mesane Ameliyatı

Normal sağlıklı insanın idrar kesesi (mesane) kapasitesi 400 ml civarındadır, yani normal sağlıklı bir insan bu seviyeye kadar idrarını tutabilir, yapay mesane (bağırsaktan mesane) ameliyatı yaptığımız hastalar yaklaşık 6 ayda bu mesane kapasitesine ulaşıyorlar.

Bağırsaktan Mesane (Yapay Mesane) Yönteminin En Önemli Avantajları

  1. “Hayat kalitesini düşürmemesi” ve “Sosyal olarak kabul edilebilir olması”dır.
  2. Mesane kanseri tanısı konduktan sonra büyük ameliyata hastanın ikna olması (ameliyatı kabul etmesi) ileal konduit (torba) yönteminde, ortotopik mesaneye (yapay mesane) göre çok daha uzun sürmektedir, bu da hastalığın ilerlemesine ve çok hayati bir süreyi hastanın kaybetmesine neden olmaktadır. Ortotopik mesane alternatifi olduğunu öğrenen hastalar radikal sistektomi ameliyatına çok daha erken karar vermekte, böylece hayati önem taşıyan süreyi kaybetmemektedirler. Çok merkezli çalışmaların sonuçlarına göre tanı konduktan sonra torba yöntemi önerilen hastalarda ameliyata karar verme süresi 15 ayı bulabilirken, yapay mesane alternatifini duyan hastalarda bu süre 3 ay olarak bulunmuştur.
  3. Her insanda (kadın/erkek) idrarın böbrekten doğduğu noktadan vücut dışına atıldığı dış idrar kanalının bitimine kadar dokusu aynıdır. Dolayısıyla mesane çıkarıldıktan (radikal sistektomi) sonra bile erkekte uretra (penis içi dış idrar kanalı) adında mesaneden sonraki 3-4 cm lik idrar kanalında (uretra) tekrar tümör oluşma ihtimali söz konusu iken ortotopik mesane (yapay mesane) yapılanlarda barsakların salgısı ile bu oran ileal kondüit (torba) yapılanlara oranla çok daha düşüktür. ABD ve Avrupa’da Üroloji merkezlerinde yapılan çalışmaların sonuçlarına göre torba yönteminde görülme oranı %11.2 iken, yapay mesanede %3 tür bu kaybedilen süre hastayı çok olumsuz etkilemektedir.

Doğru teknikle tecrübeli cerrahi ekip elinden çıkan ameliyat hastalara şunları sağlamalıdır:

  • Hastalar gündüz uyanıkken idrar kaçırmamalı
  • İdrarlarını rahatlıkla yapabilmeli
  • Yapay mesaneleri tamamen boşalmalı, içeride idrar kalmamalı

Yapay Mesane (Ortotopik Mesane) Ameliyatı Kararı Verirken Cerrahınızdan Beklentileriniz Neler Olmalı?

Radikal Sistektomi (Mesanenin Çıkartılması) Cerrahisinin Önemi ve Doğru Bilinen Yanlışlar

Robotik Radikal Sistektomi Cerrahisi

İlerlemiş Mesane Kanseri nedeniyle Neoadjuvan Kemoterapi sonrası Robotik Radikal Sistektomi ve Yapay Mesane Ameliyatı gerçekleştirdiğimiz 67 yaşındaki hastamızın, ameliyat sonrası 1. Ayda iyileşme süreci hakkında görüşleri yer alıyor.

Prof. Dr. Tahir Karadeniz, Robotik Radikal Sistektomi Ameliyatı hakkında açıklamalarda bulunuyor.

Ortotopik Mesane Kimlere Yapılmaz?

  1. Daha önce testis kanseri, mesane kanseri, kadınlarda rahim ağzı kanseri ve başka nedenlerle yüksek doz radyoterapi görmüş hastalarda yapılamaz
  2. Karaciğer yetmezliği olan sirozlu hastalara yapılamaz
  3. Kronik böbrek yetmezliği olan ya da daha ileri dönemdeki diyaliz hastalarına yapılamaz
  4. Omurilik felci olan mesane kanserli hastalara yapılamaz
  5. Demans (bunama) ve Alzheimer gibi zihinsel bozukluklara yol açan hastalarda yapılamaz
  6. Yazının başında belirtildiği gibi ameliyat sırasında yapılan patolojik incelemede (frozen) erkek ya da kadında dış idrar kanalının başladığı yerde tümör devam ediyor ise yapılamaz ki bunun görülme oranı %5-8’dir.

Yapay Mesanenin Ömrü

Hastalarımız tarafından bize sıkça yönlendirilen diğer konu da bağırsaklardan oluşturulan yeni mesanenin bir ömrünün olup olmadığıdır.
Yapay mesanenin ömrü diye bir kavram yoktur. Hasta yaşadığı sürece yeni yapılan ortotopik mesanesinden dolayı hiçbir problem yaşamaz. Bu konuda bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz en eski cerrahi ameliyat 20 yıl evvel idi. Dolayısıyla bu hastamız ile hâlâ görüşüyoruz ve hiçbir problem yaşamamaktadır.

Bağırsaktan Yapay Mesane Ameliyatı gerçekleştirdiğimiz hastamıza; ameliyat sonrası 3. Yılda yapılan Sistoskopik (Endoskopik) görüntülemede, yapay mesane kapasitesinin 500 ml ve normal sağlıklı insan mesanesinden ayırt etmenin çok kolay olmadığı görülüyor.

Ameliyat Sonrası Süreç

Önceleri makul bir süre idrar tutamayabiliyorlar, ancak bu en fazla 2-3 hafta sürüyor. Önceleri birkaç ay her 2 saatte bir idrar tam dolmasa bile yapay mesanelerini boşaltmalarını istiyoruz. Zamanla yapay mesanelerinin kapasitesi normale yaklaştıkça buna gerek kalmıyor.

Hastalar geceleri önceleri 1.5-2 saatte bir uyanıp idrar yapıyorlar, eğer bunu yapmazlarsa gece idrar kaçıyor ya da gece prezervatif sonda ya da hasta bezi takıyorlar. Zaman ilerledikçe gece saat kurup uyanma aralıkları da artıyor.

İlerlemiş Mesane Kanseri nedeniyle mesanesi alınıp yerine Barsaktan Yeni Mesane ameliyatı gerçekleştirdiğimiz 71 yaşındaki hastamız Ümran Hanım, taburcu olmadan önce görüşlerini dile getiriyor.

Yapay Mesane (Bağırsaktan Yapılan Mesane) İle İdrar Yapmak

Bu konuda ne yazık ki bu ameliyatı bilmeyen başka meslektaşlarımızın yanlış bilgilendirmesi ile hastalarımızda şöyle bir endişe oluşuyor: “ameliyattan sonra idrarımı yapamayacağım ve elimde sonda ile dolaşıp kendi kendime sonda takmak zorunda kalacağım”. Ancak böyle bir şey kesinlikle erkek hastalarımız için söz konusu değil; bu ameliyatı yapıp kendi kendine sonda takıp idrarını boşaltmak zorunda kalan hiçbir erkek hastamız yok!

Kadınlarda durum farklı dünyanın tıpta en gelişmiş ülkesi ABD’de bile %25 hastada kısaca “TAK” (Temiz Araklı Kateterizasyon açılımının baş harfleri) dediğimiz kendine günde 3-4 kere sonda takıp boşaltmak zorunluluğu oluyor ancak kadınlarda erkeklerdeki gibi penis olmadığı için, kadınlarda 3-4 cm  uretra (dış idrar kanalı) olduğu için sonda takmak işlemi son derece kolay ve zahmetsiz olmaktadır.

Bunu hastalarımıza gösterebilmek ve onların endişelerini bitirmek amacıyla bu ameliyatı uyguladığımız hastalarımızın idrar yapışlarını video kaydı yapıp hem bu sayfada hem de youtube.com‘da yer verdik.

Bu hastalarımız arasında 20 yıl önce ve 1 ay önce ameliyatı gerçekleştirilen çeşitli hastalarımızın idrar yapış çekimlerini özellikle koyduk; çünkü uzun zaman diliminde “nasıl idrar yapacağım, sonda takmak zorunda mı kalacağım” gibi endişeler sona ersin.

Aşağıda yer alan linkte; Yapay (Barsaktan) Mesane Ameliyatı sonrası, tüm hastalarımıza ait görüşlerin yer aldığı röportaj videolarını izlemek için Youtube’da Üroloji İstanbul kanalımızı ziyaret edebilirsiniz.

Bu makale EAU (Avrupa Üroloji Birliği) AUA (Amerikan Üroloji Derneği’nin) 2022 yılı güncellemelerine göre düzenlenmiştir.